periodicociudadrealhoy

¿Kixtyañujo´b lajalbä yilal?
Ch´äm ja´ cha´añ lak yum

+Mons. Enrique Díaz Díaz
Obispo Auxiliar
Diócesis de San Cristóbal de Las Casas

Isaías 42, 1-4. 6-7: "k´elela kyaj- e´tye majki muk´äch kñobeñ i sujmlel"
Salmo 28: "Mik ch´ujutyesañetylojoñ kyum"
Hechos 10, 34-38: "Lak ch´ujutyaty tsa´ i ts´änsa yik´oty ch´ujulbä i ch´ujlel jiñi Jesus
ch´oyolbä tyi Nazaret"
Ch´ujulbä Mateo 3, 13-17: "Wolijaxtyo i ch´äm ja´Jesús , tsa´ i k´ele bajche´ woli i
ju´bel tyälel ch´ujulbä i ch´ujlel tyi i tyojlel".
Tsa´ lok´i tyälel Jesús tyi Galilea. Tsa´ k´otyi tty Jordán ja´ baki añ Juán cha´añ mi i ch´äm ja´ tyi´ k´äb Juán. Juán tsi´ ñopo i tyik´. Tsi´ yälä: Yom ma´ wäk´eñoñ ch´ämja´ jatyety. ¿ Mu´ ba a tyilel a ch´äm ja´ ba´añoñ? Che´eñ. Jesúa tsi´ su´be Juán: a´ ak´entyikon ch´äm ja´ wäle. Kome che´yom mi lak cheleñ cha´añ mi la ts´äktyesañ pejtyelel chuki tyoj , che´eñ. Tsi´ jak´ä yäk´eñ che´bajche´ tsi´ yälä.
Che´bä tsa´ix i ch´ämä ja´ Jesús tsa´ lok´i tyi ja´. A wilañ tsa´ kajli pañchañ. Tsi´k´ele jiñi ch´ujulbä i ch´ujlel woli i ju´bel tyälel che´bajche´ x-ujk´uts. Tsa´ ty uchle tyi Jesús. A wilañ, tsa´ lok´i tyälel ty´añ tyi pañchañ. Tsi´ yälä: Jiñäch Kalo´bil mu´bä jk´uxbiñ We u´tsaty mil k´el, che´eñ. (Mt 3, 13-17)
Mach pejtyel yujilbä ts´äjyel.
Che´ äch bajche´ mi yujtyel pejtyälel k´iñijel, jiñi päybilo´bä tsa´äch i ñopo i wen päso´b i bäj tyi käläx. We i musikajo´b, Weñ ch´älbil i mesajo´b, yojokñajax i yuch´elo´b, jiñ jax yom i lembalo´b. Che´ jiñi tsa´ yäli juntyikil lak pi´äl tsa´ bä kaji i yäl cha´añ mi i majlel i mäño´b tyi jump´ej yotyoty choñoñel ojlil jach bä i tyojol mi i con bajche´yantyakbä. " Muk´äch i lajiñ i buxil, jiñäch i paty…Jixku a ilay ojlil jach mi a tyoje´. Lajaläch mi i lok´el ¿Chukoch ma´ weñ jisañ tyi ka´bäl ma tsa´ añix mi i kajel a wäk´entyel wokolix a wälä?" Tsa´äch i jak´äy´b jiñi su´bentyel kome muk´äch i kajel i weñ lotyo´b i tyak´iñ tsa´ i lojoñ ña´tyayo´b, tsa´äch i mäñäyo´b jiñi lembalwolibä i weñ ña´tyaño´b. Che´ yoralelix i japel, ts´itya´ jach jiñi la pi´älo´b tsa´ bä i tyaja i tsajiño´b ke jiñi lembal ja´lubilix yik´oty ts´äkäbilix, Jixku mi tsa´äch i ña´tyayo´b ke ts´äkäbilix ma´añik chuki tsa´ i yäläyo´b. Jiñ ty meku che´ñumeñix cha´p´ej uxp éj k´iñ, tsa´meku kaji i päs i bäj i wuty jiñi lembal ts´äkäbilixbä: Ka´bäl tsa´ weñ k´am-ayo´b, anke tyi ñaxan tsa´äch kaji i yu´biño´b lekojix pañämil che´ bä wolityo i japo´, che´ jiñi weñ i k äjñibalo´bä päybilo´b tsa´äch kaji i bäk´ ña´tyaño´b cha´añ jiñäch lembal mach bá laj Käñäyik baki tyälem yik oty baki melbi machixtyo añik tsa´ ujtyi xchämel, cha´añ ka´bäläch tsa´weñ k´am ayo´b. ¿Ba´chixki oraj mi i kajel lak ñop ke pejtyel yujilbä ts´äjyel jiñäch ts´äyla lemlabä tyak´iñ yik´oty muk´äch i lotyiñoñla lajalbä yilal?
I ch´ämja´ Jesús
Ttyi yorajlel Navidad mi i joy päsbeñoñla Jesús, mi i yujtyel tyi i: Ch´äm ja´. K´untye´ k´untye´tsa´ i päsä majle ñi´ i wuty la yumbä mi i kajel, jixku wäle woli lak päsbentyel i sujmlel i ñuklel: Jiñäch weñ k´uxbä mi yu´biñ lak ch´ujutyaty, Tsa´bä yäk´e ch´ujulbä i ch´ujlel yik´oty weñ ñukbä i k´äjñi´bal tsa´chojki tyälel cha´a mi i päsben tyi i pejtyelel wiñiko´b x-ixiko´b i ñuklel i k´uxbiya lak yum. Uxchajp mu´bä yäk´eñoñ laj käñ Jesús tyi i ch´äm ja´ mu´bä yäk´eñoñ lak weñ ch äm- eñ i sujmlel chukoch che´ kristyañujonla: Junlajal ch´ämä lak cha´añ ja´ tyi i ch´am ja´ Jesús. Ya´äch mi la kochel tyi i bäk´tyal lak yum. Ya´äch ochemoñla ja´el tyi ye´tyel. Che´ muk´äch lak weñ tsajiñ bajche´woli lak päsbentyel i la tyi i ty´añ lak yum wolibä laj k´el wäle cha´añ bajche´ tsa´ ak´entyi ch´ujulbä i ch´ujlel jiñi lak yum, muk´äch i kajel lak ch´ämbeñ i sujm jiñi lak ch´äm ja tyi jujuntyikilonla che´ bajche´ ña´tyäbil lak cha´añ kojach mi lak ch´äm ja´ che´ tyi yorajlel kojach jiñi, i tyäleläch o che´äch yujil ujtyel, jump´ej k´iñijel. Joñolñla ch´ämbil lak cha´añ ja´ yik´oty kristyañujonla, tyo´o che´jachi, ma´añik i k´äjñi´bal lak cha´añ, ma´añik ñuk k´äjñi´bal lak cha´añ, mach chumulikoñla tyi i k´äjñi´bal lak ch´äm ja´ yik´oty i kuxtyäyel.
Yalo´bil Dios
Ñaxan bä ty´añ mu´ bä i päsbeñoñla Jesús jiñäch jiñi ty´añ tsa´bä ñich´ täntyi che´ tsa´ix i cha´le ch´äm ja´:"Ili jiñäch kalo´bil weñ k´ux bä mi ku´biñ, majki weñ ya´äch mik tyaj k tyijikñäyel" Ty´añ ñajty bä i tsiktyiyel tyi i tyojlel Isaías Chokbilbä tyälel tyi yalo´bil lak ch´ujutyaty:"Joñoñ jiñi a ch´ujutyaty tas´ kpäyäyety, tsa´ kchukuyety tyi a k´äb, tsa´kmeleyety yik´oty tsa´ käk´ety a yumantyañ jump´ej tyeklum, i säklelbä jump´ej tyejklum". Jump´ej ty´añ albilbä yik´oty tsa´bä i chumtyaJesús, jixku che´ ochemoñixla tyi i bäk´tyal che´bä tsa´ lak cha´le ch´äm ja´, jump´e jach ty´añ chokbilbä tyälel ty la tyojlel ty jujuñtyikiloñla. Jiñ meku cha´añ, che´ ña´tyäbilix lak cha´añ, ke ch´ämbilix lak cha´añ ja´ yom mi lak ch´ämbeñ i sujm a laj k´uxbintyel, chukbil laj k´äb yik´oty weñ uts´aty melbiloñla tyi i tyojlel lak ch´ujutyaty. Jujuntyikilonla weñ ka´bäl laj k´äjñi´bal tyi tyojlel la yum, yalo´bilonla weñ k´uxbä mi yu´biñ. Jiñäch yom ñaxanbä mi ch´ämbeñ i sujm jiñi ch´ämbilixbä i cha´añ ja, che weñ ñuk i k´uxbiyaj lak ch´ujutyay tyi la tyojlel, lak sÄklañ lak kotyäntyel, lak käñätyäntyel yk oty lak chumtyan tyi i sujmlel ili k´uxbiyaj wolibä lak majtyañ ak´eñtyel.
Bonbil tyi ch´ujulbä i ch´ujlel
Ch´ujulbä Peru´, tyoj jilel pusik´al che´ tsa´ i k´elbe i p´ätyälel ch´ujulbä i ch´ujlel, ya´ tyi juñ i melbalbä xñopty´año´b, tsa´äch i käñä ke lak ch´ujutyaty tsa yäk´e ch´ujulbä i ch´ujlel Jesús tsa´bä i mele i wenlel tyi pañämil yik´oty tsi´ ts äka pejtyel p´umpuñop´bä. Jiñäch e´tyel tsa´bä yäk´e ch´ujulbä i ch´ujlel Jesús, jiñäch ja´el ye´tyelo´b pejtyel ch´ämblixbä i cha año´b ja´. Isaías woli i cha´ tsiktyesañ tyi i ye´tyel chokbilbä tyälel:"Jiñi mi kaj i su´b chuki tyoj tyi´ tyojlel kolem tyejklum tyak ba´ ma´añik mi´ käño´b, ma´añik mi i ka i lujb-añ. Ankese jaltyo mi´ mel wiñiko´b x-ixiko´b, tyoj mi i kajel i yujtyel meloñel tyi pañämil…Isäklelety pañämil tsa´ jkäk´äyety cha´añ ma´ jambeñ i wuty xpots´obä, cha´añ mi a lok´ob tyi kächiji´b kächälo´bä yik oty mi a lok´ob jiñi chumulo´bä ba´ ik´ yoch´añ pañämil bä´bäk´eñbä". Che´ jiñi lak ch´äm ja´ macn tyo´ol junk´elik jach juñ, mi cha´añik jach laj kom k´iñijel, jiñäch weñ ñuk bä i k´äjñi´bal laj ke´tyel cha´añ komol melol lak chumtyäl tyi weñ yik´oty komol tyijikñayonla. Ch´äjyemtyik jax yilal tyi jump´ej kolem tyejklum baki tyi lak pejtyälel tsa´ix la cha´le ch´ämja´ baik jach bä lak ñopbal, jiñi wokolel, tyikläntyel yik´oty lotyintyel woli i tyaj i p´ätyälel jujump´e k´iñ, che´bajche´ yilal ke jiñi lak ch´äm ja´ loty jachix yilal o tyo´ol che´jachix. Yomäch mi lak chumtyañ tyi lak bäk´tyal tyi pejtyelel i p´ätyälel. Juntyikil ch´ämbilbä i cha´añ ja´ yom cha´añ mi i mulan i mel weñbä ty i tyojlel pañämil yik´oty lak pi´älo´b, juntyikil lak pi´äl añ bä i pijtyayaj. Jiñ meku cha´añ woli yäl: Ma´añik m i kaj i k´äs wiñik che´p´ump´uñix bajche´ jam tsa´bä ty´uchtyäntyi. Ma´añik mi´yäp i ñich k´ak tsa´ixbä i tsuk ú tyi lak pusik al, jiñi k´ak wlity bä i lok´el i buts´il. Juntyikil i sujmlelbä lak pi´äl, añ bä yik´ot kristo bajche´tsäts bä xajlel, muk´äch i kajel i säklañ bij cha´añ lak wen lel, laj k´uxbiyaj yik´ot muk´äch i chuk tyi tsäts jiñi wembä ty lak tyojlel cha´añ sujmlel. Ya´äch ba´añ p´ump´uño´bä yik´oty i bajñelo´bä ya´äch päybil cha´añ mi i kotyañ i säklañ i k´äk´al säklel pañämil baki ik´yoch´añ.
I pätyol lak much´ chokontyel.
Che´ tsa´äch tyäli i laj tyo´p jiñi mäktyäbilbä i cha´añ muk´ bä i ty´oxonla i la tyi pañämil yik´oty tsa´äch i tyuk´u jiñi karenaj tyi i p´ätyälel rus jiñi mu´bä i ty´ox lak tyejklum, che´ jiñi ch´ujulbä peru´ woläch i chän ñop ke jiñi lak ch´ujutyaty mach muk ´ik jach i yqajkañ lak pi´älo´b, muk´Äc i ñop pejtyel jiñi mu´bä i mele´ i k´uxbiyaj,
¿Chukoch joñoñla melbil lak cha´añ jiñi ch´ämja´ che´bajche´ ma´añix i k äjñibal, kom jax bä lak mukumel, lak bajñe mel, cha´añ jax kom lak mel kome mik lak wech ak´entyel laj kuñ o cha´añ komix lak ty´ox lak bäj yik´oty lak pi´älo´b? Tyi i tyojlel jiñi la ch´ämja´muk´ix la kochel tyi yoyjlil jiñi kolem tyejklum "yotyotybä ch´ujel" i k´äbä, wolix lak tech laj kotyan imel Jesús jiñi jump´ej tyempayaj che´bajche´ jump´ej jax laj kolem chumli´, wolix laj kotsan lak bäk tyi i bäk´yal Jesús cha´añ muk´ix lak tsäts-añ tyi i p´ätyälel Jesús cha´añ ty i p´ätyälel Jesús cha´añ che´ jiñi muk´ix laj komol kotyañ lak bäj, muk´ bä yu´bin wokol yik´oty i tyijikñäyel yk oty lak pi älo´b, muk´ixbä i tyijikñiyelo´b o mi´ komol yu´biño´b ch´äjyemlel tyi i bäk´tyal yik´oty i ch´ujlelo´b tyi i pejtyelel´b.
¿Chuki melbil lak cha´añ che´tsa´ix lak cha´le ch´ämja´? ¿Wolächna la käñ la melbal o laj ke´tyel, lak wenlel yik´oty uts´atybä lak melbal che´ tsa´lak cha´le ch´ämja´? Che´ mi lak tsajiñ Jesús che´ch´ämälix la cha´añ ja´ , yomix mi lak ñich´ ty´añ jiñi ty añ wolibä i su´bentyel Jesús yik´oty wolibä lak su´bentyel ja´el, yomix mi la ña´tyañ, lak chajpañ lak ña´tyäbal yk´oty i k´äjñi´bal i ñuklel la ch´ämja´ tyi jujuntyikil.
Kyum, tyaty weñetybä, tsa´ bä a wälä a walo´bil jiñäch mu´bä a weñ k´uxbiñ, tsa´ bä a wäk´e ch´ujulbä i ch´ujlel, ak éñ a walo´bilo´b, tsa´ixbä cha´ ch´ok-ijiyo´b tyi ja´yik´oty ch´ujulbä i ch´ujlel, ak´eño´b i käñ i yuts´atylel i ch´ämja´ob, cha´añ mi i ch´ämo´b tyi i sujm i ye´tyelo´b bajche´ utso´btyakbä yik´oty i pätyol kolembä a tyejklum tyi pañämil baki jump´eljax i chumli´ob tyi´ pejtyälel lak pi´älo´b.