Lengua Indigena

JJOÑOÑ JA´EL,MA´AÑIK MI CULETY


Mons. Enrique Díaz Díaz
Obispo Aux. Diócesis de San Cristóbal de Las Casas.



Jesús tsa´ majli tyi Olivo wits. Tyi ssäk´ajel tsa´majli tyi templo. Pejtyielel wiñikob x´ixikob tsa´ tyiliyob ba´an. Tsa´ buchle Jesús. Tsa´ kaji i käñtyesaób. Jiñi sts´ibayajob yik´ob fariseojob tsi´ päyäyob tyilel juntyikil x´ixik tsa´ bä tyiajle tyi´ ts´i´lel. Tsi´ yä k´äyob jiñi x´ixik tyi ojlil ba´ añob. Tyi´ subeyob: maestro, jiñi x´ixik tsa´ tyajle tyi mulil che´ woli mel i ts´i´lel. Moisés tsi´subeyoñla tyi mañdar cha´añ mi lak jul tyi xajlel juñtyikil am bä i mul che´¿bajche´ ma´wul jatyety? Che´i tsi´ chaleyob t´yiañ cha´añ mi´k´elob bajche´ mi kaj i jak´ Jesús cha´añ mi tyajbeñob i mul. Jesús tsa´ wutsle tyi lum. Tsa´ kaji i ts´ijbañ lum tyi´ yal i k´äb. Che´ bä tsi´ chäñ k´ajtyibeyob Jesús jiñi wiñikob, tsa´wa´le Jesús. Tsi´ subeyob jiñi mach bä añik I mul, la´ I ñaxañ jul tyi xajlel, cheéñ. Tsa´ cha´ wutsle Jesús. Tsa´ cha´ kaji I ts´ibañ lum tyi yal I käb.
Che´ bä tsi´ yubibeyob I t´yíañ Jesús, tsa´ lok´iyob majlel tyi juñtyikil, ñaxañ jiñi ñoxobix bä, tyi wi´il jiñi ch´ityoñ wiñikob jiñtyo tsa´ laj mailiyob. Jesús tsa´ kale tyi bajñel yik´oty jiñi x´ixik tsa´ bä wa´le tyi ojlil. Jesús tsa´ cha´ wa´le. Che´ bä tsi´ k´ele I bajñel ya´añ jiñi x´ixik, tsi´k´ajtyibe: x´ixik, ¿baki añ jiñi tsa´ bä i subuyob a mul? ¿Mach ba añik majch yom,ijulety cha´añ a mul? Che´eñ. Jiñi x´ixik tsi´ sube: Kyum, ma´añik mi juñtyikilik, cheéñ. Jesús tsi´ sube: joñoñ ma´añik mik julety cha´añ a mul. Kukux. Mach ma´ chäñ cha´leñ mulil, cheéñ.
CUL I´xik Tyi ñumel jiñi 8 cha´añ Marzo che tyi k´iñilel mi mejlel i cha´an i´xikob I la tyi pañämil,mi päsbeñoñola jiñi ñukbä kä´mijel tyi ili México,yik´oty tyi pejtyelel lum.tsa´ sub´entyiyonla chuki woli i ñumel tyi San Cristobal,yonlel jiñi lak pi´älob Centroamericanas muk bä I yajlelob tyi mulil yik´oty muk bä I ña´tyañob I k´otyel tyi Estados Unidos , mik kotyelob tyi yotylelob jiñi wiñikob tyi yojlil jiñi xchumtyäl.ili mach ya´ ik jach tyi San Cristobal yik´oty ja´el tyi ili lak lumal.yik´oty ja´el mi yotsañob jiñi ts´i´lel x-i´xikob,xch´okob yikoty chityoñob.ju´lawob yik´oty jiñi i´xikob ma´añik mi yäl mi añ I yum, jiñ muk bä I yochel tyi riculel,mi lak k´el tyi lak pamilia jiñi I paya jiñi wiñikob ma´añik mi lak ñop´e ,yik´oty ja´el jiñi i´xik mi mel I mul jiñäch I wokol,jiñi i´xik mi leko ajlel,yik´oty weñ añix I mul,kome I la tyi lak lumal mi lak chäm tyi ñuk mu´ bä I yäl jiñi wiñik ,che´ yilal bajche I lumal jiñi Jesús aki ja´el jiñi wiñikob jiñäch ñukob .che bajche mi yäl jiñi evangelio,mach muk I yäjlel majki bä wiñik tsi mele I ts´i´lel
CUL YIK´OTY YAÑO´ BÄ
Muk bä I päsbeñoñla tyi San Juan i rominco mi päyonla tyi ili wäle cha´añ mi lak ñop, cha´an mi lak ñop i cha´añ paxcu woli I ñajtyañ majlel bajche´ yom ajñel jiñi i´xiko yik´oty wiñikob, jiñi I ty´añ lak yum mi yák´eñoñla ,bajche mi cul jiñi yambä,yik´oty bajche mi käjñel jiñi yanbä tyi ts´i´lel.jiñi weñ mi lak käñtyan jiñi lak bäktyal,jiñ weñ añoñla che´ añoñla tyi lak kotyoty ,añ lak bujk ,añ lak warach.jiñi pañámil añ bä I pätyälel mi´ yäl jiñi lumal weñ p´ump´unbä,kome añ jiñi wokol , jiñi a´ leya,jiñi tsänsa,che´ bä añ jiñi ka´bäl wokol tyi ja jiñi yumäl,mik sujtyelob tyi x-e´tyelob tyi p´ump´umbä pañämil mi cha´aleñob wersa yik´oty jiñi narcotráfico,yik´oty mi leko su´beñob,ma´añik bajche´ mi weñ otsañob jiñi droga tyi yojlil jiñi lumalob,koli I mejlel jiñi pared cha´an mi mäk tyañtyelob mach bä añobik I juñ.yik´ty jiñi bajche añ wi´ñal chukoch kome jiñ jach jiñi mi´ p´uñtyañob jiñi rikojob bä,jiñi kolem lumaltyak añ ka´bäl I chu´ bä añ tyak ,yik´oty jiñi jontyolil ,tyi yambä I lumal mach wä ik tyi lum,mach mu´ ik mejlel lak käl jiñi jontyolil mu´ bä I melob tyi kolem lumalob, yik´oty tyi iglecia, mik´ yäk´ bajche´ jiñi fariceojobk´ bä I culob jiñi yambä job ma´añik mi käñ jiñi mul.jiñäch weñ mi lak käl yik´oty mi´ lak ña´tyañ tyi lak jiñi mach bä wolik lak mel,ma´añik mi lak kä´ la pusikäl.
JIÑI I´XIK WOLI I YÄSIÑOB JIÑI JESÚS. Jiñi su´boñelob woli I käñob jiñi x-i´xik cha´añ mulil yik´oty jiñi I kul jiñi Jesús ¿chuki woli I pijtyañob cha´an mi jak jiñi Jesús? Jiñi suboñelob añ I cha´an cha´p´ejl I pusik´al.jiñiyob ma´añik koli I säklañ I weñlel jiñi x-i´xik,jiñob mi´ ña´ tyañob mach mejlik I yäñ I pusik´äl ,ma´añik mi ñop beño´ I ñusa k´iñ,jiñi xajlel chukulbä I cha´añob tyi k´äb yom chokbeñob tyi pusik´äl jiñi x-i´xik, mi jisantyel tyik´oty Jesús.jiñi x-i´ixik mi käytyal tyi yojlil bajche´ I ñusak´iñob mi jo´beñob I mul yik´oty x e´tyelob ,ma´añik bajche mi koltyañob ibä:jiñi x-i´xik mi käytyaäl tyi bajñelil mi melbeñob jiñi jak´bal jiñäch Jesús,woli jach I k´elob chuki mi kaj I jak´ ma´añik woli I weñ chämbeñob tyi kenta jiñi I mul jiñi x.-i´xik jiñ cha´añ woli I yäsibeñob I pusik´al jiñi x- i´xik yik´oty I melbal cha´añ mi lok´el tyi jiñi wokol.wále che´ woli tyi ujtyel : maáñik mi ña´tyañob jiñi lak pi´älob,muk I job beñtyel I mul yik´oty chuki bä yomob.
JESÚS TYI TYEJL XMULIL. Jesús mi ñijkañ I bä tyi cha´p´ejl i chu´bä añ yik´oty I mul jiñi x-i´xik. Mi yajñel tyi tyejl jiñi xmulil,yik´oty mi käy tyi k´elol jiñi I mul cha´añ mi lok´el tyi mulil.jiñi mulil ya äch añ jiñ cha´añ woli I päkob jiñi x-i´xik ,jiñi fariceojob woli I k´äñob jiñi Jesús cha´an mi sajtyel.tyi tyejl jiñi xmulil woli I chokbeñob jiñi xajlel,Jesús I bajñelix añ ja´el che bä tsa kale tyi tyejl ,Jesús mi su´beñ jiñi mulil jiñäch bä xmulilob.iliyi jiñäch I weñlel che´ tyi yoralel jiñi Jesús,yik´oty jiñäch weñ ja´el wäle,cha´añ la´ wom mi la´ muk jiñi lak mul yik´oty mi la´ ñop ajñel yik´oty ja´el mi lak ñop la´ su´beñ mach mulilik mukbä lak mele´ yik´oty culety jiñi yambä añ bä I mul.jiñi lak lumal yom I käñ baki añ jiñi mulil.jiñi mulil jiñäch mukbä i lok´sañ jiñi Lak Yum yik´oty ty lak kerañob. Yom mi pejkañ tyi k´aba´ mi lak chok majlel tyi ñajty ,mach yomik mi´ chokoñob majlel tyi ñajty ,yom bä I majlel jiñäch mul tsa´ bä kmel.utsatyax mi lak käl jiñi yambä lak pi´älob che´ bä añ pejtyelel lak chu´ buañ mi la´ käñ jiñi ty´añ cha´añ mi lak jop´beñ I mul yambä lak piälob machbä ñop bilik tyi lak lumal.
CUARESMA I YORÄLEL JIÑI P´UÑTYAYA Mukbä i k´ejlel che´ tyi yoralel jiñi cuaresma Jiñäch Jesús añ i p´uñtyaya yik´oty i ñusantyel mi jilel yik´otyt jiñi mulil tyi wäjali añ bä yik´oty jiñi x-i´xik yik´oty mi yäk´eñ jiñi tyaltyobä mi tsok beñ jiñi mul jiñi yaño´ bä yik´oty jiñi mul,jiñach mi´ käytyal jiñi yutslel jiñi Jesús machbä wlok lak k´ele.ma´añik chuki woli i su´ beñoñla jiñi i´xik bajche´ añ i pusik´al kome ili mach weñik cha´añ mi lak k´el jiñi i tyijikñäyel i pusik´al tyi Jesús tyi jiñi muli tsa´ bä i yä´ke ,yok´oty bajche´ tsa´ koltyañtyi ,ma´añix tyi chäñ chokbeyob jiñi xajlel,lo´k´emix tyi wokol cha´ añ tyi wenlel.¿chuki mi yujtyel yik´oty jiñi su´ boñelob?ma´añix mi la chäñ ubiñ ,jiñiyob ma´añik tsi juluyob jiñi i´xik,bajche´ joñoñla mi lak mel ja´el lak jats´ tyi xajlel ,mi ma´añik añ lak mul kome mak woli lak käñ ,jiñ cha´añ jiñi i´xik che´ bajche´ ja´el jiñi su´ boñelob jiñäch jump´ejl koltyaya.jiñi i´xik jñäch jump´ejl yäkol i xäñol yik´oty i chämel ,che´ ja´el yom lak k´extyañ lak bä tyi jujuntyikiloñlaj,jiñäch i weñlel tyi lak pusik´al lak chämel yik´oty kuxtyälel.Tyi ili ty´añ mi lak su´beñtyel mach yomik lak cul yaño´bä jiñäch i wenlel.tyi tyejl jiñi mach bä weñik ,Jesús woli i päyoñla cha´añ ma´añik mi lak chäñ mel jiñi machbä weñik,tyi jump´ejl yälol,yom ja´el mi lak kuxbiñ la bä tyi lak bajñel.che tyi ñaxan mi lak chok jiñi xajlel yom lak ña´tyañ jiñi lak mul.che´ mi kaj lak käñ jiñi mach bä añik i yäjlel,yom jiñi lak koltyaya cha´añ mi lak koltyañ mi këxtyiyel i pusik´äl.jiñi ts´i´lel i´xik yomäch i käñ mach xajlelik , jiñäch jump´ejl i pusik´al p´untyaya yik´oty yom bä majki mi koltyañ cha´añ mi ch´ojyel. MA´AÑIK WOLI TYILEL CULET Cuaresma jiñäch i chämbentyel i sujm i ty´añ Jesús,ma´añik tsa´ tyili tyi culety jiñäch tsa´ tyili i koltyañoñla,ma´añik mi yäk´onla tyi chämel,jiñäch mi yäk´eñoñla tsi´ji´bä lak pusik´al mi lak kubiñ i k´elojel tyi lak pusik´al,i k´äb yik´oty i p´untyaya mi lokoñla tyi lak mul.
Yum Jesús wäle wäle añoñ tyi mulil,bajñel,kom kúbiñ ja´el ma´ tyechoñ.kom ku´biñ a ty´añ mi´su´beñoñ joñoñ ja´el ma´añik woli k´älety ,ma´ tyijik ñesañoñ ,kukux mach a chäñ cha´leñ mulil.wokolix a wälä,K Yum,cha´an tsa´ päsä jiñi a k´uxbiya.chekix.