Lengua Indigena

cAjwaltic, winic tsel yo'tan
Swaquebal Domingo te yatel


+Mons. Enrique Dìaz Dìaz.
Obispo Auxiliar Diócesis de San Cristóbal de Las Casas.




Ta namey, te cAjwaltic bat ta tut wits' soc te ch'unwanejetic, nopojeletic jutsajic ta snoptesel, tey la staj bayal ants-winiquetik, te talemic ta slumal Judea soc ta Jerusalen, bitil ta squ'exan lum Tiro soc Sidón.
C'alal la yil te nopojeletic te cAjwaltic Jesuse, jich la yalbey: "Binax a wutsilic te ja ex te meba obolex, ja ex ja wu'unic te uts'ilal yu'un te cAjwaltic, binax wuts'ilic te ja ex ay winalic, te ja ex mayuquix ja winalic yax c'oyex, binax a wuts'ilic te mach´a yax oqu'e, ja ex yax ts'ehejinex.
Yax c`ot, binax ja wuts'ilic te mach'a winiquil ma lec ya yilat soc ya nuts'at loqu'el, soc te mach'a ya xiwtesat, soc te mach'a ya swolc'optayat, te janix te ch'ich' baqu'et, buts'anuc qu'inal ya wayic soc wilanic yu'un ts'ilil otanil, ta jtojolic yawich'ic ta ch'ulchan. Ja hich la yal te stat nopojeletic.
Aya me wayic, te c'ulejetic, ayix ta abiyel wocolil ta yotanic, ja hex bin ban c'ac'alil te yax staj sc'ac'alel te yax winajex te jahex ts'e nax ya waxic te oqu'ele, ja yu´un ts'eluc me wo'tan spamal lumetic, te ya xcayotayot, ja jich yax c'oht ta ts'e, maba slequil soc slotil jalwanej chu´nejic te nohpojeletic!". (Lucas 6, 17-20.26).
Slab o'tan
Tas nij sit te tut querem jtoñito, la stup' bey te buts'anil qu'inal. La swayichin te ay la bin ts'aco ta sc'ab te smatan yu´un pijil winic. Ta swaxaquebal jabilal, ta swiltesel tes nopel yu´un te yacuc xc´aptu, ja ta te bin ts'am mojibal bayal yip te mulanax sbaj. La yabey joyobal te bayal la yabey joyobal te las bentay bintic ts'am soc bayal nax yip. Lub ta tamal stuquel, loc ta bejil te ya yac ta "ilel" te ts'am te mojibal te smam Efrén la yabey yil te yac'ja chamuc yu´un slab yotan. C´alal la sta sba soc ay yixtaja la yil, te mojibal ja slequil te bayal yip, hay bayal (piruetas) te ts'elil yo'tan c'atp'u ta slab yo'tan, ts'ila te sni sit yu'un te mel o'tan, la snijan sba ta yutil sna, la sch'oticlan te yixtaj, jach' jinan te yixtaj, la sma ta pac´, ts´ubil cot ta pac´ te yixtaj, bin la pas ? ta wixtaj te ja ts'elil ja wo'tan spisil la yabat slab wo'tan ta wixtaj¸ ma´uc, teme wixta jelon stuquel, te wo'tan jelon ta.
Sbuts'anil qu'inal.
Te ch'ul evangelio ja xach´il, bayal ta chap te o'tanil yich´o soc te cuxlejal teme nopojelat bin ts´amil yich beyojat soc te sbijil te San Mateo, Lucas te junax ya yac sbajic, mayuc bin yantic snopel ya yac te cAjwaltic. Te San Mateo ya spuc ta jalel te yichil, soc te yacuc c'ubtestic te ch'ulel, ya yil bin ch´ubtesel soc te ch'unel cu'ntic, sjoquinel te cAjwaltic yacuc ch´untic te bin yalbotic Moises, te chabil c'op te mayuc bin yan ya yalbotic, ta Lucas te bin wocolil te yac ta nahel te cAjwaltic soc ta slumal, te slac´o te ants-winiquetic, Mateo ya yac ta nael te wuaxaqueb soc baluneb ts'elil o'tanil, te Lucas ya yac ta nael tes chanebal junax ayinel te lab o'tantayel, te namey jalwanej Jeremias la yac ta nael te poko ch'ul k'op.
Mateo te la yac ta nael ta yachil ch´unel soc yo'tan te bil yilel te slehquil yo'tan, Lucas maba la slajin te bin lec ta pasel ja la yal bin maba lec ta pasel, ta smelelil te meba oboletic, bin u'til ay te swocol sc'uxul, soc qu'inal, yas c´an tes pisil luc c´ac´al sjoy te yax ic´ot, yu´un te cAjwaltic "ts'el yotan" te mach´a slejel yip yu´un tas lebiyel te sbuts´anil qu'inal te manchuc yax ch´ay ta yo'tan, te ichel ta muc' cAjwaltic te bin "buts'anil soc binax yotan" ta chanebal cha c'ajal a´tel te ch'ich baquetetic: te meb oboletic ya ts'iquic te winal, yax oqu´ic, t´unbilic yu´un ya hutotic soc yax lebotic smulic, te ch'unel yu'unic, soc yax mac' bo te bin ya yalic ta smaquel te bin ya xbol c´optayic tas chanebal te winiquetic c'ulejetic ten bilic, ts'ejinic, yas lejic che ant´s ta baluminal, yan a te yichel ta muc', te snael lab o'tantay wanuej te winiquetic tas calcalel te namey. Te jo´otic, van ayotic? ban yacalotic ts'e he?
cAjwaltic winic tse´ el yotan.
cAjwaltic la sch´ites soc la jach ta ich'el ta muc, te bit´il la sch´ites ta mucul jlumetic, ta sjel yu'un te la snoptes, yaquel ts'el o'ntesel te yichel ta muc te sc'anel te Uts'ilal. Janax, sloconbaj te ya yal te ay Uts'ilal ya ich' ch'ayot, te bin yalo jilel te mucul Ajvalil mach´a ya yal teme cAjwualtic te ya sta lequilal, buts'anil, scanel te cAjwaltic te cha bil c'op tes coltayel ta junax te iqu'el, te nopojel yu ´un te cAjwaltic. Ay mach´a la sjoc'obon, bin ut'il buts´an qu'inal ya wa hi, te jo´on me ba obolon. Wocol ya sutet te cholbil c'op. Ya iquel cu'un, joquinajic te cAjwaltic. Ch'untic te Jesús te ja´bayal smucul co'tantic teme jon me ba obolon.
Sel ta ya ta yalel te bintic ay ta junax te ch'ich' baqu'etic, te jo'otic yacotic ta snahel te bin ta smelelic te stse'elil o'tanil ta smuculuc te bin ya quiltic ja jun c'ulejal te ya sbaq co'tantic te taqu'in, ja cAjwaltic ya scuyutic yas lajin te chaneb, te bin yabeyo jotic te matantiuc ta ts'elil yo'tanic te maba abol, te maba ya scoltayotic tas nahel te neoliberal te ja jun joch'quinal te yas le jic te winiqueti te biti ay yascuyic tas melel, te bin ay ta ajalbeyelic tas ni si't te bin util ay ta jalel te bin util ay te ja buts'anil qu'inal meba abol te mach'a awinal janax stuquel buts'an quinal ya yiic te jo'otic buts'an quinal ya caytic ya puctic te buts'anil qu'inaletic.
Buts'anuc qu'inal ta ora ini. Te ts'elil co'tantic ay ta ts'ibabil jun, ay ch'ul evangelio, te ts'ibabil ta sjun te jilem yu'un winic te ay ch'unel soc ta stuquel sc'op ta smelelil te bin ya yal yu'un ta scolel, te evangelio la yots'es te winic ta sit te bin qu'ebinbil yu'un te cAjwaltic soc la yic ta yabeyel te smatan bin slequil scuxlajal, te bin yacal ta spasel stuquel te meba obol te bin la spas stuquel te Uts'ilal te cAjwaltic, te stuquel te bin la spas ta "spisil te uts'ilal, yu'un ta cuxlejaltic", te bin jalbot te meba oboletic ta "ja yu'un te Utsilal ban ay te cAjwaltic, te stuquel te cAjwaltic ja muc'ul Dios stuquel, cAjwaltic la yac ta nahel stuquel soc la yal te ya yacte ts'elil otanil,ja jun c'op te jalbil jilel, ta bin ut'il jalbil jilel soc bin ora ban ya yich pasel soc ban ta muc'ul jlum, ya bal jach ta banti lotil lumetic soc ta c'ulej jlum te mach'a ay yip, binax yuts'il te mach'a maba ya yich stojol ta spasel te yatel, te bin util stale la yal te cAjwaltike, soc te yip, te bitil la snop stalel ta scuxlejal, te majacuc bin yu'un ya yacuc xc'ubat ta sbatel qu'inal ta spasel te bin mab ya smulan te cAjwaltic, te nopojeletic yacuc yiquitayic te stalelic soc yac ts'atay sbajic ta yapel te yipic te ja jun c'ajal a'tel yax ju yu'un yaspas ta slejel te uts'ilal yu'un te cAjwaltic, spuquel te scuxlejal te cAjwaltic, ma jauc te yiquel te scuxlejal, te iquel yu'un te wocolil soc te snajel te bintic ta pasel te slequil, soc te yip te snahel ta pasel te ch'ich' baquetetic, te bitil stalel te snopel yu'un te ants-winiquetic te bitil snich'an te cAjwaltic Dios te ya sna spuqu'el te bin abotic te cuxlejal yu'un Jesuse.
Ban ay te butsanil qu'inal? Te tut teb nax ta ch'olot te ch'ul evangelio bayal yax jelon te sbelal te cuxlejal c'alal ya caltic te ya pastiche, ya sutic te smelil te bintic ta jots'iyel te pasbil soc te bin tic pasbilix ta jun tul soc ta jo'otic te bayal te bintic naba lec ta pasel te ixtatic te ya tuntaytic ta pasel, te ya spach'otic ta tequ'el, ta ini c'ac'al cristo ya yabotic sutib te mach'a, bin uti te cAjwaltic, mach'a ayotic soc ban ya c'ac'batic te jo'otic te ch'unwanej, bitil ya tatic te buts'anil qu'inal soc slamalil qu'inal, mach'a wan te melel ts'el yoton, bin ya sutbey te jesus? Buts'an bal qu'inal ya caytic? Ban wan tajotic te buts'anil qu'inal? Te cuxlejaltic bin wan ya quiltic xan, smuc'ul ts'elil c'otantic ya yalbotic te jesus te bin ya chucotic?
Cajwal cu'un, te la walbon te yax talat, soc ya tojobtesbon te co'tan ta stojil soc ta smelelil, to nax beje yax benon soc ta smelelil te cuxlejal te ac'a ayinucat ta smelelil ta co'tan, soc yu'un yax ayinat soc jo'on ta smelelil, ch'ultesbon te co'tan, soc ta smelelil yu'un ya nabey sba te ts'elil co'tan te ja jat nax yax ju ya talat, jichuc nix.Traductora: María Constancia Juárez Sánchez
Parroquia de San Jacinto de Polonia de Ocosingo.