Lengua Materna

SK’OPLAL LEK CH’AMEL O NUTSEL LOK’EL
IV domingo ordinario

+Mons. Enrique Díaz Díaz.
Obispo Aux. Diócesis de San Cristóbal de Las Casas.
Traductor: Mariano Sánchez Pérez. (Tsotsil)

Lik yal chak li’e: «Li vun nakato ava'iik lajk'ele, ik'ot xa ta pasel tana»_x-utatik. Skotol lek lajya'iik li k'usi lajyale, xch'ayet o yo'ntonik ti toj ech'em slekilal li k'usi lajyale.
lajyalik: «¿Mi mu ja'uk snich’on José le'e?»_xiik. Li Jesuse tak'av: «Li vo'oxuke avo'ntonikuk avalbikon li lo'il li’e: jpoxtavanej, poxtao aba atuk. Skotol li k'usi ka'yojkutik apas ta Kapernaume, paso li' ta ateklumale, xi nan ti avo'ntonike.» Iajyalto no’oxtok: «Ta jamal chakalboxuk ch'abal buch'u junuk j-almantal ti lek ich'bil ta muk' ta steklumale»_x-utatik.
«Chakalbeik no’oxtok ta jamal: Oy ox ep me'anal antsetik ta Israel k'alal kuxul to’ox li Eliase, k'alal imak li vinajel oxib jabil xchi'uk o'lole muk bu iyak' vo', ital jun tsots vi'nal ta skotol balamil; ma'uk tey itake batel li Elías ta slumale, ja' tey itake batel ta stojol jun me'anal ants ta Sarepta tey ta Sidón. Ja' no’ox jech k'alal kuxul to’ox ti j-almantal Eliseoe, ep ox buch'utik ip ta k'a'el chamel ch'abal buch'u junuk iyich' poxtael ja' no’ox iyich' poxtael jun vinik Naamán, ti likem ta Siriae»_x-utatik.
K'alal iya'iik yech'e skotol li buch'utik tey tsobolik ta ch’ul nae ikap o sjolik; iva'iik isnutsik lok'el li ta jteklume yu’un li jteklume pasbil ta jol ch’en, iyik'ik ox ech'el tey ox ba sjipik. Li Jesuse jelav ta o'lol vinik antsetike, ibat.

Ch’amel o nutsel lok’el
Nojemonkutik ta pukuk, lubemonkutik xchi’uk chik’inajemonkutik, to tsots k’ak’al, lik’otkutik ta jteklum, oxib ora sbelel ta bik’it be ta muk’tik te’tik, oy xa ep lubel, ta jk’anxa ta jkuxkutik, ta k’an ta xkich’kipalkutik xchi’uk li oxib katekistataetike, lajk’an li batkutik ta jun muk’ta ve’ebal ta yochebal jteklum. Li chotikutik ta mexa, li jxonobkutike nojem ta ach’el, li jpixolkutike nojem ta pukuk oyukukutik ta tsots vi’nal. K’alal inopoj li j-ak’ve’lile, lajk’an jve’elkutik, ep yatoj yo’nton li yalbonkutik, oyuk perdon avu’unik viniketik, naka to li albat ti mu xu’ xakak’be ave’elike, ch’ay o ko’ntonkutik. Li te ta yochebal ve’ebale te ts’ibabil ti mu xu’ xa-ochik ta ve’ele, ja’ yu’un mu xu’ chave’ik li’toe. Li kapkutik, katko’ntonkutik, oy ep ve’ebaletik ti bu mu xu’ xij-och ta ve’el, xu’ ta xkich’tik nutsel lok’ele.

Ya’iel lek ta jol ta ko’ntontik sk’op Jesús
Ta jtambetikto batel yalbel smelol li ch’ul vun lajkeltik ech’ domingo, yu’un ja’ te ta jtamtik li bu kechel ikome: ja’ tana chk’ot ta pasel li ch’ul vun nakato laj ava’ibinike, li sk’op Jesuse ja’ laj xcha’kelbe li k’usi yaloj komel Isaiase, ta anil no’ox ta xkiltik k’u s-elan ta xa’ibinik li jnaklejetike: xmuyubaj yo’ntonik, yu’un oy buch’u lek ta xa’i ta xalbe smelol li ta komunale. Xch’ay o o’ntonal xchi’uk skotol li k’usi ta xalbe sk’oplale. Ta k’unk’un chlik kapuk sjolik chlik yalik buch’u ono’ox li Jesuse. K’alal ta xa’iik ta xich’ pasel tana li jpoxtavanej ak’o spoxta sba stuke, ti k’alal muk’ chich’ ch’amel lek li jun j-almantale, k’alal chich’ a’yibel sk’oplal li me’anal ants ta Sarepta, li sk’oplal li jun jk’ulej xchi’uk li jun k’a’el chamel Naamane, ta xnoj ta sk’ak’al yo’ntonik ta sk’an ta smilik. ¿K’usi li ta xjelbat o yo’ntone? Ja’van ti muk’bu lajye’ibeik smelol li k’usi ta sk’an Riox ta stojol li jyanlumetike, ja’van no’oxtok ti laj sk’an li me’onetik k’uch’al li me’anal antse, o mi ja’aval ti ta sk’an ta skolta li jun jk’ulej jyanlum ti muk’bu ta sk’anbe li sk’ulejale, oy k’usi nak’al ta stojol Jesús ti mu xko’olaj snopbenal yu’unik xchi’uk xchi’iltak ta jnakleje ja’ yu’un lajyalik ta snutsik batel, “Muk’bu lek ch’ambil” ja’novan ta sk’an ta xa’iik ti buch’utik teyike lek no’ox ta xa’i sbaik. Ja’ mu sk’anik ak’o xich’ pasel li’ ta kuxlejale, mu sk’anik ti ak’o xjel li k’us-elan chapalik ono’oxe.

Li sk’ope toj k’ux ta a’yel
Ti naka no’ox ta xa’iike ta xchambeik sk’op li j-almantale, lek ta xa’ibeik sk’oplal ti oyuk jun muk’ta kolele, li stukike lek kuxulik, mu’yuk svokolik, mu’yuk k’usi yatel yo’ntonik mi tsk’an jelel li kuxlejale, yu’un k’alal oy k’usi ta xjele xi’el sba, yik’al oy k’usi ch’ayel xbat o li stukike. Skotol jnaklejetik ta sk’anik oy k’usi ta xjel xchi’uk sa’el ko’olajel, vo’otik jtuktik mu jk’an jel jkuxlejaltik. Yik’al ja’van chopol ta xa’ik no’oxtok k’alal oy k’usi lek ta xk’ot ta pasele ja’val xi’el sba jutuk ti buch’u ta xk’ot ta stojole: jech k’ucha’al li me’anal antse ti jutuk xa no’ox ti k’usi oy yu’une lajto yak’be Elias; li buch’u ip ta k’a’el chamele, ak’o mi ja’uk bankilal soltaro, muk’bu lek ch’ambil, yu’un tsk’an ak’o bat spok sba ta Jordán, li bik’it uk’ume muk’bu lek ojtikinbil, ja’van smelol ti p’ajbil xchi’uk utbil oe.
Li k’usitik lek ta spas Jesuse ja’ te ta xak’ ta ilel ta jujutos yak’el o’ntonal, chijlok’ ta stosuk vokolal, chij-och ta jun muk’ta abtel, li k’usitik lek chk’ot ta pasele ma’auk chp’ajtal ta vinanejel, li k’usi lajyak’ ta a’yel Jesús, Lekil Ach’ K’op, sjabilal lekilal xchi’uk kolel, ja’ no’ox ta xk’ot ta stojol ti buch’u chak’ yo’nton ta xi’el sba abtel sjelel li kuxlejale. Li k’us-elan lajyak’ ta a’yel Jesús li k’usi lek chk’ot ta pasele bik’it no’ox xvinaj ta anil. Li Elias laj skolta jun me’anal ants; li Eliseo laj skolta jun k’a’el chamel, yech ti k’usi laj spasik jujuntale ja’ te lajyak’ik ta ojtikinel li kolel yu’un Rioxe. Ja’ jech xchapaj li ventainel yu’un Rioxe.

Ta snutsikbal Jesús
Jesús, ta ba’yie k’anbil to’ox, ich’bil to’ox ta muk’. Ta anil no’ox chopol ta x-ile, muk’bu lek ch’ambil ta yuts’yalaltak. Yik’alvan jech xk’ot ta pasel ta jkuxlejaltik vo’otike. Skotol, jch’unolajel o mi ma’uk jch’unolajel, ta xkaltik ti loj lek k’usi lajpas Jesuse, li k’usi lajyale, li k’us-elan chanubtasvane xchi’uk li k’us-elan ikuxie, le’e ma’uk sk’an chal yu’un lajxa kak’tik ochuk ta jkuxlejaltik skotol k’ak’al, ta jnutstik lok’el ta k’uxlejaltik ti k’us-elan chapalotik, ta chanvunal, ti k’us-elan ta jk’oponjbatik xchi’uk kuts’kalaltik. Xu’ te to ta xk’opojtal ta skurusal li ta tsobajel ku’untike, li k’usi tsots sk’oplal ta xkaltike, mu ya’uk k’opojuk, mu ya’uk bak’uk, mu ya’uk yal sk’op, mu ya’uk xchanubtas li yantike, yu’un ja’ xi’el sba li k’us-elan ta xchanubtasvane. Li k’anbail xchi’uk ti oyuk ko’olajele ja’ xi’el sba ta skotol kuxlejal yu’un ja’ no’ox ta sk’an oyuk sk’ulejalik xchi’uk svu’elalik. Ja’ yu’un jech k’ucha’al chiyalbotik ta svun San Pablo te ta Corinto te chiyalbotik ti ma’uk tsk’an tsots chi-avan ta spasele, ja’ no’ox oyuk k’anvanej. Ja’ li k’usi li xchanubtasotik Jesuse: ak’o jk’anbatik ta skotol k’anbail; lek o’ntonal, mu’yukuk k’ak’al o’ontonal, ma’ukuk chich’ pasel k’usi chopol, mu’yukuk spajeb perdon, mu’yukuk spajeb xch’unel, mu’yukuk spajeb smalael, mu’yukuk spajeb yak’el o’ntonal, li Jesuse laj sna’ skuxletael k’alal to ta slajeb ja’ li k’usi chiyalbotike. Li skuxletael k’anbaile ja’ xi’el sba. Lek ta alel mu’yukuk p’ajbail, mu’yukuk jeljeltos kuxlejal, ta ts’akale mu xu’ ku’untik spasel li k’anbaile, ta jk’ejtik lok’el Jesús ta jkuxlejaltik, ta jk’ejtik lok’el ta sbi k’usitik chopol ta jpastik, o lek xa yilel k’usi ta jpastik, ta jk’ejtik lok’el jun kuts’kalaltik ta jkuxlejaltik.



Li Jesuse, te elav ta o’loli ti buyike, inamaj batel
Sujem no’ox lajya’ibeik smelol li jnaklejetik ta Galilea li k’usi ta xal Jesuse, mu sk’an ti te no’ox nakal xchi’ukike, ja’ yu’un laj snuts’ik batel , sk’an ta xch’ayesbeik sts’unbal. Ti k’usi lajyale kap o sjolik, kap o yo’ntonik ti buch’utik lajya’iijke. Li Jesuse jun yo’nton jelav ta o’olol ti buyike. Jech tana li’e oy buch’u mu xak’ k’opojuk Jesús, ep ta xi’ik o li buch’utik ta sk’an ta xchi’inik ta xanobal Jesuse. Mu xu’ ta jchibaltas ko’ntontik ta spasel li abtelal ta yak’el ta a’yel sk’oplal Kristo ta jun kuxlejal ti na’tik ono’ox mi xa’iike. Li Kajvaltike jech chiyalbotik k’ucha’al lajyalbe Jeremias: “mu xaxi’, mu xavat avo’nton ta stojolik... mu k’usi xu’ yu’unik ta atojol; yu’um vo’on te jchi’ukot”, mi ta jk’eltik k’us-elan ik’opoj k’us-elan i-abtej Jesuse, ja’ ta sta’o yipal yo’nton ta jujuntal li jtakbalaletik tana li’e ak’o xbat yak’ik ta a’yel li k’ope. ¿K’us-elan ta xkak’tik ta a’yel xchi’uk ta jkuxletatik sk’op li Jesuse? ¿K’usi smelol ti ja’kutik j-almantal tana li’e? ¿Bu kuxlejalil lanutstik lok’el Jesús, ta k’usi vokolal ti mu xkaktik ochuke?

Ak’bunkutik Kajval, jmojuk ko’ntonkutik xchi’uk ak’op, ti ma’ukuk te xkak’kutik li ta kusi no’ox ta jk’ankutike; ak’o xak’ankotik ta skotol ko’ntonkutik, ja’uk no’ox xchi’uk li k’anel ak’o xkak’ ko’ntonkutik ta sk’anel kutskalalkutik. Jechuk